Dutch language

How to pronounce tibia in Dutch?

Full Transcript

Vanuit Carré in Willebroek, dit is de Universiteit van Vlaanderen.
Goeienavond, allemaal.
Jullie vragen je wellicht af waarom ik hier als archeoloog
annex botspecialist met een arm in een verband loop.
Ik heb wel degelijk een bottrauma opgelopen.
Enkele weken geleden ben ik zwaar onderuitgegaan met de fiets.
Ik had net een nieuwe fiets, ik wilde een fietstocht maken.
En plots lag ik dus op de zeedijk.
Ik ben op mijn arm terechtgekomen, en een botbreuk.
Jammer genoeg.
Met de fiets is alles in orde, met mijn arm helaas niet.
Nu wou ik graag weten wie van jullie ooit al een breuk heeft gehad.
Steek gerust jullie hand op. Wie heeft al iets gebroken? Ja, meneer.
Momenteel dus. Is het erg?
Nee? Oké.
Nou, ik zie toch een heleboel handen.
Stel je voor: als archeologen over honderden jaren
jullie skeletten opgraven, dan valt er inderdaad een botbreuk af te leiden.
Normaal gezien.
We gaan eens een grote stap terug in de tijd zetten
en we gaan naar de middeleeuwen of de vroegmoderne tijd.
Niet iedereen had eigenlijk toegang tot een dokter.
En zeker niet mensen uit de armste lagen van de bevolking.
Dat resulteerde dan vaak in slecht geheelde botbreuken.
Op de afbeelding achter mij kunnen jullie de bovenarmen zien
van een vrouw uit de 17e eeuw.
Haar resten werden opgegraven op het kerkhof van Deinze, nabij Gent.
Die vrouw behoorde tot de armere klasse.
Jullie zien, het bot bovenaan heeft een slecht geheelde breuk.
Dat zien jullie aan de verdikking
aan de schacht, aan het middenstuk van het bot, bovenaan.
Botbreuken is één ding dat we kunnen leren van skeletten.
Wat kunnen we nog meer?
We kunnen ook onderzoeken hoe oud iemand was toen die stierf.
Dat ga ik even verduidelijken.
Hier. We zullen zeggen dat dit een genderneutrale persoon is.
Een volwassen skelet heeft maar liefst 206 botjes.
Deze 203, want hij heeft al drie vingerkootjes verloren.
Maar hoe zit het dan met een pasgeborene?
Hoeveel denken jullie dat er in een pasgeborene...
Hoeveel botjes telt een pasgeborene? Meer dan 206 of minder?
Wie zegt minder dan 206? Steek gerust jullie hand op.
En wie zegt meer, dus meer botjes?
Ik zie dat de meerderheid meer zegt.
Wel, er zijn maar liefst 350 botjes in een pasgeborene.
En hoe komt dat? Dat zien jullie aan de afbeelding achter mij.
Wanneer iemand geboren wordt,
bestaat het bot uit verschillende delen.
We hebben enerzijds de schacht of de diafyse, in het midden,
en anderzijds hebben we de groeischijven of de epifyse,
bovenaan en onderaan.
Naarmate een persoon ouder wordt, gaat het bot aan mekaar groeien.
En dan wordt het bot één geheel.
Dat gebeurt dus vanaf de leeftijd van 25 jaar.
Dan is alles aan mekaar gegroeid.
Oké. Dus we hebben al sterfteleeftijd, we hebben botbreuken.
Wat kunnen we nog achterhalen?
De gemiddelde lichaamslengte van een persoon, hoe groot iemand was.
En dat doen we door de lange beenderen op te meten,
dus onder meer van dijbeen of femur, tibia of scheenbeen
of de arm of humerus.
Daarnaast, wanneer archeologen skeletten opgraven,
jammer genoeg hangt er geen naamkaartje aan elk skelet,
dus moeten we nog onderzoeken of het man of een vrouw is.
En hoe doen we dat? We kijken eerst naar het bekken.
Dat is het belangrijkste gegeven.
En bij een vrouw is het bekken altijd groter en breder.
Dat is natuurlijk opdat ze kinderen zou kunnen baren.
Bij een man is het bekken iets hoger en ook smaller.
We kunnen ook verschillen onderzoeken
aan de hand van de schedel.
En dan zien we dat een man
een iets bredere, zwaardere kaakstructuur heeft.
Bij een vrouw zijn de gelaatstrekken iets verfijnder.
Maar ook de wenkbrauwkassen bij mannen zijn altijd, niet altijd,
maar zijn over het algemeen robuuster.
Maar uiteraard zijn er ook individuele verschillen.
Bijvoorbeeld vrouwen uit het Hoge Noorden,
die zijn gemiddeld iets groter en hebben een zwaardere kaakstructuur.
Naast die demografische gegevens van sterfteleeftijd, lichaamslengte
en geslacht, kunnen we ook nog iets leren over bepaalde culturele tradities,
culture gewoonten en ook de sociale status die je had
binnen een culturele groep.
Neem nu bijvoorbeeld de Mayacultuur, eeuwen geleden, uit Mexico.
Of Guatemala.
Daar werd bijvoorbeeld de schedel van een kind tijdens het opgroeien
op bepaalde tijdstippen tussen twee plankjes geperst
om zo tot een langwerpige schedelvorm te komen.
Als archeologen honderden jaren later die schedel opgraven,
dan denken die misschien: we hebben een alien gevonden,
maar niets is minder waar. Het zegt wel iets over de sociale status.
Ook in China, bijvoorbeeld, waar de voeten van vrouwen
vanaf 1000 na Christus werden ingebonden.
Ook dat is eigenlijk een schoonheidsideaal
en een symbool van status.
Maar ook dichter bij huis, in Europa,
zien we vanaf de 16e eeuw vrouwen vanuit de adel,
dus adellijke vrouwen die een korset droegen
waardoor de ribbenkast volledig werd dichtgesnoerd.
Ook dat had effect op de ribstructuur.
Maar ribben zijn eigenlijk vrij flexibel.
En zodra een vrouw het korset een jaar niet meer had gedragen,
kwam de rib weer in haar oorspronkelijke vorm.
Dus dat zijn enkele culturele gewoontes.
Naast die botbreuken zijn er ook chronische aandoeningen
die we terug kunnen vinden op het skelet.
Die vinden we vooral terug bij oudere mensen.
Die hebben vaak last van hun ruggengraat, van gewrichtspijnen.
Maar die ziektes vinden we ook terug in alle lagen van de bevolking.
Neem nu bijvoorbeeld koning Richard III.
Zijn stoffelijk overschot werd enkele jaren geleden teruggevonden
in het Engelse Leicester, onder een parkeerplaats.
Zijn skelet is ook enkele jaren geleden onderzocht
en zoals Shakespeare al schreef over Richard III, dat hij een bochel had,
zo erg was het niet, maar hij had wel een kromme ruggengraat.
Dat zien jullie ook op de foto.
Een gezonde ruggengraat ziet er ongeveer zo uit.
Iets rechter dus.
Nou, Richard III was eigenlijk heel jong toen hij stierf.
Hij was 33 jaar. Hij stierf op het slagveld.
Het onderzoek heeft aangetoond dat hij maar liefs elf trauma's had
rond het tijdstip van zijn overlijden, waaronder enkele schedelfracturen.
Naast chronische aandoeningen zijn er ook infectieziektes.
Maar niet elke infectieziekte is jammer genoeg op te sporen
op het botmateriaal.
Neem nu bijvoorbeeld de pest of de zwarte dood,
die hevig woedde in onze contreien in 1347,
maar later ook in de 17e eeuw.
Mensen stierven binnen enkele dagen aan die enge ziekte.
En bot heeft tijd nodig om te remodelleren, om te veranderen.
Maar ook infectieziektes treffen zowel arm als rijk.
Bijvoorbeeld Karel de Grote, een koning, later keizer,
uit de achtste, negende eeuw na Christus
die wellicht stierf aan een longinfectie.
Einhard was een tijdgenoot van Karel de Grote en een biograaf.
En die schreef dat hij heel groot was, letterlijk,
en dat hij tijdens de laatste jaren van zijn leven mankte.
Ook enkele jaren geleden is zijn skelet onderzocht
en men heeft aan de hand van het scheenbeen of de tibia
zijn lengte opgemeten.
En het bleek dat Karel de Grote 1,84 meter was.
Wat vrij groot was voor die tijd.
En dat er verbeningen waren op de patella of het kniegewricht.
Dus dit botje.
En dat kan er dus op wijzen
dat hij de laatste jaren van zijn leven heeft gemankt.
Naast het botmateriaal kunnen we ook de tanden onderzoeken.
Er is veel informatie af te leiden uit het gebit.
Bijvoorbeeld of iemand veel heeft gesnoept vroeger.
Dat zien we aan cariës of gaatjes.
En zeker vanaf de 16e eeuw, vanaf de invoer van suikerriet,
is er een hogere frequentie aan cariës te bespeuren.
Maar ook of iemand honger heeft geleden tijdens zijn kindertijd,
kunnen we terugvinden op de tanden.
En dat uit zich dan in horizontale, gekleurde lijnen op het tandemail.
Momenteel hebben we moderne chemische analyses
die kunnen nagaan of iemand vooral veel vlees heeft gegeten
of vis of juist een plantaardig dieet heeft genoten.
Bij ons in België zijn zulke onderzoeken uitgevoerd.
Bijvoorbeeld op de kloosterpopulatie uit de Ten Duinen Abdij nabij Koksijde.
Dat is een middeleeuwse abdij.
Maar ook uit het karmelietenklooster uit de 17e eeuw nabij Aalst.
Deze chemische analyses hebben aangetoond
dat de priesters vooral dierlijke eiwitten aten.
Dus ze aten vooral veel vlees en veel vis.
Van Karel de Grote is bijvoorbeeld geweten dat hij graag gegrild vlees at.
En dat hij ook een stevig buikje had,
dus misschien dronk hij graag een pintje of twee of drie of vijf zelfs.
Dus arm of rijk, als skelet voor een stukje gelijk.
We kunnen dus wel veel informatie afleiden
uit de studie van botmateriaal,
maar niet alles is met het blote oog zichtbaar, zoals die infectieziektes.
Dat kunnen we wel doen aan de hand van chemische analyses.
Maar wie weet, over 500 jaar
zijn er weer nieuwe technieken ontwikkeld
die bijvoorbeel kunnen nagaan hoeveel pintjes jullie per dag dronken,
hoe intensief jullie je vingers hebben gebruikt
om berichten te kunnen sturen en hoe snel mijn breuken waren genezen.
Dank je wel.

Vanuit Carré in Willebroek, dit is de Universiteit van Vlaanderen.

Toggle Transcript

tibia::noun | Spocien Dictionary

tibia

noun

/'tɪbiə/

the inner and thicker of the two bones of the human leg between the knee and ankle

Type	Words
Synonyms	shin, shin bone, shinbone
Type of	leg bone
Derivation	tibial

How to pronounce tibia in Dutch?

tibia::noun | Spocien Dictionary

abandonment

Related words

Related

Subscribe to our Newslatter