Dutch language

How to pronounce chutney in Dutch?

Full Transcript

888
Je kent z'n werk vast wel: met die grote gekleurde vlakken en die strakke lijnen.
Ja, dan heb ik het natuurlijk over het werk van de bekende Nederlandse kunstschilder Pieter Mondriaan.
En hij verhuisde, samen met zijn ouders, toen hij 8 jaar was,
van Amersfoort naar Winterswijk en kwam te wonen in deze villa.
Hier ontwikkelde hij de teken- en schilderkunst.
En vandaag de dag is het Villa Mondriaan en kun je hier zijn vroege werk zien.
En dan denk je misschien: wat heeft dat te maken met het gerecht van vandaag?
Nou, eigenlijk best wel wat.
Het gerecht kent hier een beetje zijn oorsprong en het is ook best wel rechthoekig...
en je houdt ervan of je vindt het echt helemaal niks: ik heb het over...
... de balkenbrij.
Welkom bij het Lekkerste van Gelderland.
TUNE HET LEKKERSTE VAN GELDERLAND.
GELUID VAN LOPENDE KOOKWEKKER.
KOOKWEKKER GAAT AF.
TUNE.
MUZIEKJE.
Goedemorgen Nel! -Welkom! -Wauw!
En jij stond bekend als de 'van-kop-tot-kont-chef'? -Ja.
Wat is dat? -Voor mij betekent het ook dat je gewoon alles verwerkt.
Je gooit niks weg? -Niet alleen dierlijk, maar ook plantaardig,
dus echt.., ik gebruik schillen, echt alles, je kunt het zo gek niet bedenken. Ik gewoon gewoon niks weg!
Ik ben echt verspillingsvrije kok.
En dat is ook de basis van de balkenbrij? -Zeker.
Want de balkenbrij, vertel. Waar komt die naam vandaan?
De balg is de buik, maar dan meer dan de buik. Dat is de opgezwollen buik waar de organen in zitten.
November was de slachtmaand en met het slachten van de varkens werd dat mooie dikke varken,
dat zo'n goed leven had gehad, werd geslacht, opengemaakt en alle organen kwamen vrij.
En hoe maak je dat dan? Dat orgaanvlees werd gekookt?
Zeker, er werd een bouillon van de botten gemaakt.
Er stond een grote ketel op en al dan niet verdween de kop erin.
En dan ging er rommelkruid bij en dat waren de VOC-kruiden.
Dat werd met schepen naar Amsterdam gebracht en werd daar verhandeld op de kades.
En dan werd het vervoerd naar het binnenland.
En wij hadden natuurlijk in Gelderland mooie grote rivieren.
En vanuit die Amsterdamse toevoer over die rivieren...
maakt ook dat Gelderland heel erg mooi rommelkruid had.
Het transport ging dus per schip, dus het mooiste en het meest luxe kwam deze kant op.
Wij hadden het beste rommelkruid? -Zeker.
We kunnen dus stellen dat de oorsprong van de balkenbrij in het Gelderse was?
Dat durf ik wel te beweren ja.
En daarna werd het gemalen? En wat komt er dan bij? Eigenljk is het een soort vleescake? -Ja!
Ik noem het eigenlijk een soort kroket zonder korstje.
Ik neem die mee en dan ga ik 'm proeven.
Ik ga 'm voor je bakken.
Tot zover dit interessante verhaal over de balkenbrij.
We gaan eens kijken of de mensen 'm kennen.
Nel heeft de balkenbrij inmiddels gebakken en dit is ook voor mij het moment om 'm te proeven.
En dan even vergeten waar het vandaan komt...
Het is gewoon erg lekker!
Na 58 jaar heb ik de balkenbrij ontdekt. Oh, psssttt...
Ik mag u iets aanbieden. -En dat is? -Iets heel lekkers.
Mmmm, het smaakt lekker. -Lekker he? -Maar ik weet niet wat het is.
Weet u wat het is? -Nee. -Echt niet? -Nee. -Meneer? -Iets van balkenbrij of zo. -Ja.
Balkenbrij? -Ja!
Dat moet je zo eten, zonder sausje. -Oh, echt waar? -Ja.
Heb je het vroeger vaak gegeten? -Vroeger wel. -Niet meer? -Je moet de goede vinden.
En? -Dit is goed!
En als ik het zeg, dan zegt u: ach...
Wat dan? -Balkenbrij. -Balkenbrij?? Dit is balkenbrij. -Oh, ik vind het wel lekker!
Ik heb het nooit gehad. Ook niet op mijn leeftijd.
Klein stukkie? -Ja, is goed. Ik denk dat je het lekker gaat vinden.
Met dit is het lekkerder? -Ja, vind ik wel. Dat hoort erbij.
Let op de verrassing.
Balkenbrij. -Is gewoon in EEN keer goed!
Heb je het weleens gegeten? -Nee, nee.
Nou, ik weet het niet. -Nee? -Nee, ik weet niet wat ik hiervan moet vinden.
Is het een twijfelgeval? -Ja.
Ik ga het proberen. En dat hoort erbij? -Ja, het kan, dat is lekkere stroop.
Om het weg te spoelen? -Nee, je proeft een lekker zoetje.
Mmmm, zeker niet vies. -Of misschien zelfs lekker? -Ja, zeker lekker ja!
Maar ik moet wel zeggen dat het lekkerder smaakt dat het klinkt.
MUZIEK.
Lieve Sandra, we maken nu anderhalf seizoen dit programma. -Ja.
En ik heb je leren kennen als een goedlachse, empathische en kundige vrouw...
met een prachtige missie, namelijk om heel Nederland...
en misschien wel daarbuiten mensen een gezond alternatief te bieden? -Ja.
Een vegetarisch alternatief. En daarom, lieve Sandra, ga ik vandaag...
GELACH.
... echt mijn stinkende best doen om jou door deze aflevering heen te loodsen.
Ja, want ik zie er een beetje tegenop. -Je ziet er heel erg tegenop, heb ik begrepen. -Ja.
Balkenbrij. -Volgens mij is dat echt my worst nightmare!
Het goede hieraan vind ik dat het rest-verwerking is. -Ja.
En dat doen we veel te weinig, want we verspillen heel erg veel. Dus dat vind ik fantastisch! -Ja.
En als de drie deelnemers 'm net zo lekker maken als dat Nel het heeft gedaan, dan is het wel te doen.
Maar misschien is het leuk om te kijken wie die heren zijn.
MUZIEKJE.
Mijn naam is Max en ik ben 25 jaar oud. Ik woon in Nijmegen, samen met mijn vriendin.
Ik werk bij een bank als accountmanager en ik mijn vrije tijd...
mag ik graag nieuwe recepten proberen, lekker in de keuken staan en een beetje aanklooien.
Voor mij is dit het belangrijkste, want je hebt scherpe messen nodig.
Botte messen zijn levensgevaarlijk en vooral heel frustrerend.
Goedemiddag, ik ben Joost uit Wijchen, 43 jaar en ik ben facilitair medewerker.
Ik ben Joost, ik ben 73 en ik ben slager.
Naast koken hou ik van speciaal bier,
dus dat houdt in veel proeven en af en toe een festival of brouwerij bezoeken.
En zo nu en dan brouw ik mijn eigen bier.
En ik hou van een borreltje en dat gaan we nu doen.
Ik hoop dat het allemaal zal smaken. Groetjes!
MUZIEK.
Joost, welkom in onze kookstudio. Leuk dat je er bent. -Dank je wel.
ICT-medewerker? -Nee, facilitair medewerker.
Wat doe je? -Ik zorg voor de lunch op kantoor en alles wat met eten en drinken te maken heeft.
En toen zag je deze oproep voorbij komen en toen dacht je... -Ik ga eens even balkenbrij maken.
Om echt een driegangen-maaltijd voor mezelf te gaan koken, dat vind ik niets,
maar ik vind het heel leuk om voor andere mensen te koken.
Heb je het thuis al getest? -Zeker, opa vond het heel lekker.
En hebben de kinderen al geproefd? -Nee, de kinderen zijn heel pietluttig.
Ik zelf vind balkenbrij niet zo denderend lekker.
Ik weet wel dat mijn vader er heel erg van kan genieten.
Ik hoop dat je ook al wat voorwerk hebt gedaan, want echte balkenbrij in twee uurtjes...
... want er komt heel veel bij kijken he? -Ja, het is bewerkelijk.
Dus het voorwerk was... ehm... -Misschien kun je even spieken.
Oh ja! Oh, mooi van kleur.
MUZIEK.
Max welkom. -Dank je wel.
Welk gerecht heb jij doorgekregen? -Balkenbrij.
Ik zag dit al en dacht: volgens mij zitten we bij een heel ander gerecht?
Nee, het is balkenbrij met toebehoren. -Met jouw twist? -Ja.
Maar ook nog wat anders? -Ja, dat klopt. Ook een soort van koken, maar ik mag graag bier maken.
Ik heb nu een grand cru liggen en die is lekker aan het gisten.
Dus als het goed is, kan ik 'm met een beetje geluk volgend weekend in de zon gaan proeven.
En dan heeft-ie een mooie schuimkraag.
Ik voel meteen een nieuw format aankomen? -Het lekkerste bier van Gelderland.
Nou, ik ben erbij! -Dan doe jij weer mee? -Absoluut!
Maar goed, vandaag de balkenbrij.
Ik dacht: Max gooit daar z'n eigen biertje doorheen. -Dat zou zonde zijn.
Van de balkenbrij of van het biertje? -Allebei. GELACH.
Joos zonder T, welkom. -Dank je wel.
Al 60 jaar slager? -Nee, helemaal niet, nee.
Hoe lang dan? -59,5 jaar.
GELACH.
Hoe ben je ooit slager geworden? -Dat is een heel verhaal.
Toen ik 11 jaar was, toen moest ik van mijn moeder iets halen bij de slager.
En ik kom bij die slager binnen. En in de winkel hing een groot gordijn.
En daarachter kwam altijd zoveel herrie vandaan.
Ik werd zo nieuwsgierig dat ik me niet meer kon inhouden en vroeg: mag ik er een keertje achter kijken?
Wat zag je? -Mevrouw Verschuure was dat toen en ze zei: weet je wat je doet?
Je komt volgende week woensdagmiddag en dan breng je je overall en laarzen mee...
en dan mag je achter kijken. En ik ben daar blijven komen.
En dat was met 11 jaar en met 15 jaar ben ik daar gaan werken.
Ik ken het vak van A tot Z. Ik heb vroeger zelf varkens geslacht en ik heb ze uitgebeend en uitgesneden.
En ik heb er alles van gemaakt.
Maar is het met zoveel ervaring: een balkenbrijtje, daar draai je je hand niet voor om?
Nou, als ik iets maak, dan is alle aandacht erbij.
Het is niet zomaar even uit de mouw schudden. -Dat kan ook niet en zeker vandaag niet,
want er zijn twee heren die ook hun uiterste best gaan doen. Misschien hebben ze iets minder ervaring.
Maar de mentaliteit en animo zijn net zo groot. -Ik geef mij niet gewonnen!
Nee, zeker niet, niet doen!
MUZIEK.
Ik word heel gelukkig van wat ik hier zie. -Ik hoop dat het lekker wordt.
Ik ben van plan om wat cranberry-compote bij bananenbrood te maken voor onder de balkenbrij.
Mmmm, bananenbrood! -Een beetje in dezelfde stijl als balkenbrij, dus restafval...
Van de banaan? -Een banaan is overrijp en je kunt 'm weggooien,
maar ik vind het zelf altijd leuk om 'm in de vriezer te leggen en er dan een bananenbroodje van te maken.
Heerlijk! En hij is lekker zoet dan he? -Ja, dat is wel het idee.
En dat ga je er bij serveren, mmmm en een cranberry-compote, dus dit is lekker zoet en dat is fris-zuur? -Ja
Het citroensap gebruik ik voor de binding en daar schijnt pectine in te zitten.
Dat is een beetje het idee. -Lekker! Heb je de balkenbrij al gemaakt? -Ja.
Mag ik 'm zien? -Tuurlijk!
Hier is het. -Wat ziet-ie er mooi uit! -Dank je. Lekker van kleur. GELACH.
Ik vind 'm zelf niet zo heel lekker,
maar met wat chutney en bananenbrood dacht ik een smakelijke combinatie te kunnen fabriceren.
LACHEND: Heb je het jouw opa het ook op die manier geserveerd? -Nee.
Oh, die heeft echt hardcore balkenbrij gegeten? -Ja.
En die vond dat lekker? -Hij zei van wel, ja.
MUZIEKJE.
Wij zijn collega's. -Is dat zo? -Ja, Rabo-collega's, long time ago. -Ach, wat leuk!
Maar die zijn dus blijkbaar heel goed in de keuken. -Het schijnt, ja.
Ik hoop het, maar het moet natuurlijk nog blijken.
Maar een heel lastig opdracht, zou ik denken. Het is niet iets wat je dagelijks kookt, toch?
Nee, gelukkig niet want mijn vriendin was niet heel erg blij met de geur die er thuis hing.
Het ruikt een beetje naar paté. -Hij ziet er inderdaad ook heel erg paté-achtig uit. -Ja.
Wat zijn al die stukjes die ik erin zie? -Dat zijn gedroogde zuidvruchten zoals abrikoosjes.
En appeltjes? -Ja, dat zijn appeltjes en die ga ik zo ook nog in de chutney verwerken.
En wat heb je er nog meer in gedaan? -Een halve kilo varkenslever en gerookt spek.
Heb je niet het rommelkruid gebruikt? -Nee, ik heb zelf wat aangerommeld, ja.
Ik kwam recepten tegen met rommelkruid, maar daar zat iets teveel piment in...
en daar hou ik niet heel erg van. Het geeft toch snel een beetje vlakke smaak.
Dus ik denk: ik ga voor de creativiteit en ik maak m'n eigen kruidenmengsel hierin.
En wat je ermee doen? -Ik snij 'm in dikke plakken en het komt op een kaaskoekje...
en hij wordt even in roomboter gebakken aan twee kanten.
Kaaskoekje erbij? -En een zoetje met de chutney en dan wordt het een mooi zomers geheel.
Joos, wat doe je? -De balkenbrij is nu gaar.
Het valt mij op dat jij knetterhard werkt. -Dat klopt.
Jouw balkenbrij is heel erg donker en de andere twee hebben een lichte, grijze balkenbrij.
Dit is ook Limburgse balkenbrij. Het komt uit mijn streek, Noord-Limburg.
En daar doen ze er bloed in. -Dat komt door het bloed dus? -Ja.
In bloed zit heel veel bindkracht. Als je heel veel bloed gebruikt, dan heb je minder boekweit nodig.
Als bloed stolt, dan wordt dat heel stevig.
En dan moet er boekweit in om het nog steviger te maken zodat je mooie plakken kan snijden.
Boekweit is een enorm populaire graansoort, of eigenlijk is het een pseudo-graan,
want het is een zaadje. En waarom is het zo populair?
Heel veel mensen hebben een gluten-intolerantie en boekweit is een glutenvrij graan.
Maar het is ook ontzettend lekker want er zit een beetje een noot-achtige smaak aan.
Dus een waanzinnig alternatief voor tarwe.
De Vier-winden korenmolen in Vragender...
is een van de drie molens in Nederland die nog boekweit verwerken.
Boekweit is een kruidachtige plant waarvan de zaden fijn worden gemalen tot meel, boekweitmeel.
Boekweit komt oorspronkelijk uit China en wordt nu onder anderen verbouwd, geplukt en gepeld in Polen
In Vragender wordt het boekweitzaad vermalen tot meel,
ondanks het feit dat molenstenen zijn aangesloten op een elektrische motor,
draait de molen nog wel bij wind en wordt nog enkele keren gebruikt voor het malen.
Boekweit groeit op heel arme onbemeste grond en heeft veel overeenkomsten met graan.
Het wordt op dezelfde manier als graan verwerkt.
Vroeger werd het vooral als goedkoop alternatief gebruikt...
in de dagelijkse maaltijden in armere streken van Nederland.
Nu is het populair als gluten-vrije vervanger van tarwe.
Boekweitmeel kan bijvoorbeeld worden gebruikt in brood, pannenkoeken,
koek, ontbijtgranen en natuurlijk in de welbekende balkenbrij!
Joost, nu gaan we het echt zien. -Ja, het begint spannend te worden.
Kom je uit qua tijd, want het is nog een klein kwartiertje? -Ik geloof dat ik het ga redden.
Dan geloof ik met jou dat het helemaal goed komt. -Dank je wel.
Ik heb nog EEN vraagje, dit? -Dat is deeg voor kaaskoekjes.
Ik heb nog Surinaamse kaaskoekjes in de oven zitten.
Ik had zoiets van: de balkenbrij moet ook een podium krijgen. -Dat zeg je mooi:
jij geeft de balkenbrij een podium? -Een zomers podiumpje. -Met een chutney en een kaaskoekje? -Ja.
Ik ben heel nieuwsgierig! -Mooi!
MUZIEK.
Je hebt nog ongeveer een kwartier en je bent van alles en nog wat aan het doen. Dat is natuurlijk prachtig,
maar zorg ervoor dat wij straks echt die balkenbrij krijgen, want je moet ze nog gaan bakken? -Ja.
Dus het komt allemaal goed? -Ja.
Met 60 jaar jaar ervaring..., iets minder 59,4 jaar. Dat was 'm he? GELACH.
Nel, welkom! -Gaaf!
Goed dat je er bent. Voor de kandidaten was het een pittige opdracht.
Want er komt heel wat bij kijken om goede balkenbrij te maken, ook in het voorwerk.
Wat is echt belangrijk straks? -Feest is belangrijk. Ik moet heel blij worden van goed eten.
Je kunt balkenbrij op veel manieren verpesten...
als je bijvoorbeeld te weinig kruiden gebruikt en het is heel laf. Hij moet hoog in smaak zijn,
zoals ze het noemen. En dan moet-ie krokant van buiten en zacht van binnen zijn.
Als ik het samenvat, dan zeg ik: feest, smaak, krokant. -Ja.
Als dat erin zit, dan hebben ze 'm bijna? -Ja!
Wij gaan het zien. De eerste is Joost.
MUZIEK.
De dames willen feest op hun bord en aan jouw gezicht te zien komt er feest!
Ik zal het neerzetten.
Kijk eens. Wauw!
De balkenbrij op de traditionele wijze, op een toast van bananenbrood met een cranberry-vijg compote.
Snel weg Joost, want Nel wil aanvallen. GELACH.
Dank je wel.
Hoe zou je dit omschrijven? -Kroket.
GELACH. Een plat geslagen kroket. -Een schijfje kroket, ja.
En de smaak is wel oke, ook niet helemaal typisch balkenbrij, maar het is een lekker hapje, vind ik.
Ik vind het leuk dat-ie hartig van smaak is.
Hij had het rommelkruid niet gebruikt, want die vond-ie niet lekker.
Dat hoort er eigenlijk in en zeker als je het eet, hoort het meteen bij je te zijn...
en dat is met dit niet, ook al is het lekker. Maar naar mijn idee is het geen balkenbrij.
Goed, de tweede kandidaat: Max.
MUZIEK.
Ha die Max, is het gelukt jongen? -Ja, dat is aan jullie, maar ik ben er blij mee.
Dan ben ik ook heel blij. -Onthul en vertel.
Tada! Mijn balkenbrij. -Ohhh! -Kijk eens.
Het is een brij met een zomerse twist,
dus ik het er een Curacao's kaaskoekje bij gemaakt, een chutney van mango, gember en rode peper.
En in de balkenbrij zitten gedroogde zuidvruchten en gerookt spek voor meer bite. -Mooi! -Max, bedankt.
Eet smakelijk!
Nel, waarom druk je op de balkenbrij? -Nou, voor het krokantje en of er vet uit komt.
Kijk, er zit wel vet in en dat kun je ook zien. En ik twijfel een beetje over de krokantheid.
Toen ik de balkenbrij van Max zag, dacht ik: wauw, dat is balkenbrij.
Dat gelige van de chutney maakte het heel mooi en van het koekje werd ik blij.
Wat kunnen we vertellen over deze balkenbrij? -Als ik dit zie, dan is-ie wel heel erg grijs...
en ik proef geen kruiden. -Er zit jeneverbes in, laurier, zout, peper; dat een beetje.
Maar niet dat kruidige van de VOC? -Nee, geen specerijen.
Maar ik als ik hoor dat hij voor de allereerste keer balkenbrij heeft gemaakt, dan heb je het top gedaan!
Dan wordt het toch spannend, want we willen toch echt vandaag balkenbrij hebben met boekweit...
en waarin we het rommelkruid echt proeven. En dat zou dan moeten komen van onze slager Joos.
Kijk eens, welkom Joos! Is het nog gelukt? -Natuurlijk! GELACH.
Wauw!! -Alsjeblieft! -Zo hé! GELACH.
Dat zijn porties! GELACH.
Links is twee maal dezelfde balkenbrij en rechts is de burristo.
Dat is een variant met walnoten, rozijnen, truffelpastei, spek en grof gedraaide varkenshartjes.
Zo Joos, je hebt echt uitgepakt! Wij gaan het proeven. We zijn benieuwd!
Dat wordt toch wel een dingetje, want welke moeten we nu gaan beoordelen?
We hebben de balkenbrij en de burristo.
Hij had aangegeven dat hij ook ging proberen om een twist-variant te brengen.
En die ligt dan op het bord, dus dan ga je wel daarvoor.
Normaal heb je een plak van een centimeter nodig en hier kun je al een beetje zien...
dat-ie toch wat droog wordt. -Maar de burristo heeft wel die smeuigheid?
Ja en de kruiden en het fruit erin verwerkt wat heel erg lekker is!
Joost, Max en Joos, jullie hebben je vandaag gestort op misschien wel het bekendste Gelderse gerecht.
En dat maakt het niet makkelijker want veel mensen kennen de balkenbrij,
maar weten niet hoe lastig het is om het te maken.
Sandra, verlos deze drie stoere balkenbrijers uit de spanning...
en vertel ons wie de lekkerste balkenbrij heeft gemaakt.
Wie heeft er een echt feestje van gemaakt? -Ja.
Ik begin bij Joost. Voor mij was het een pittige dag, maar ik vond jouw balkenbrij waanzinnig lekker!
Goed hoog op smaak, ik vond het heerlijk! Maar Nel vond het een beetje een plat geslagen kroket.
Dat is niet verkeerd bedoeld hoor. -Ja, ik hou van kroketten! Echt superlekker!
Max, bij jou lag er een mooi plakje balkenbrij. Heb je 'm gepaneerd? -Ja.
We vonden 'm wat vlakker van smaak en we misten de typische specerijengeur die erbij hoort.
Het rommelkruid he? -Ja.
En je had bewust gekozen om dat niet te gebruiken. Het kaaskoekje en de chutney erbij vonden we erg lekker.
Joos, je hebt heel veel op het bord laten zien: drie plakken balkenbrij,
twee met bloed gemaakt en een met een eigen twist, de burristo.
En wij hebben besloten om de burristo te beoordelen.
Joos, wij vonden 'm heerlijk en bij jou roken we echt die VOC-specerijen.
De enige tip voor jou: maak nog iets dikkere plakken...
en dan hebben we nog meer het gevoel van het krokantje aan de buitenkant en het smeuige aan de binnenkant.
En voor mij mag het roggenbrood zelfs weg blijven, want dat heeft-ie helemaal niet nodig!
Oke Sandra, laat ons niet langer in spanning! Wie van de heren heeft de allerbeste balkenbrij gemaakt?
Het meest feestelijke bord en het allerlekkerst van smaak vonden wij de balkenbrij van Joos! APPLAUS.
De burristo-balkenbrij! -Ja, jouw eigen twist.
Gefeliciteerd! -Alsjeblieft.
Hoera!
Het is uiteindelijk de 74-jarige slager Joos, zonder T, die met zijn balkenbrij,
eigenlijk een burristo-brij, naar de finale gaat van Het Lekkerste van Gelderland.
Volgende week zijn we er weer met weer zo'n lekker heerlijk authentiek Gelders gerecht.
Hopelijk kijk je dan weer, tot dan!
TV GELDERLAND 2021.